ΠΟΣΟ ΥΠΕΥΘΥΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ?

Μεγαλώνουμε άραγε υπεύθυνα παιδιά; Ποιο είναι το μυστικό;

Ένα σημαντικό εφόδιο για όλη τους τη ζωή

Η υπευθυνότητα ή η έλλειψή της είναι ένα χαρακτηριστικό που μας συνοδεύει στην ενήλικη ζωή μας, άλλοτε με θετικό κι άλλοτε με αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις με τους γύρω μας..
Οι ευθύνες όμως έχουν κι αυτές την ηλικία τους. Το υπαγορεύει άλλωστε και η κοινή λογική: άλλες ευθύνες μπορεί να έχει το δίχρονο, άλλες το τρίχρονο και άλλες το εννιάχρονο παιδί μας. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι, όπως και σε καθετί άλλο σχετικό με την ανάπτυξη και την ανατροφή των παιδιών μας, η υπευθυνότητα αποκτάται σταδιακά και σε… μικρές δόσεις.

Πρώτοι δάσκαλοι οι γονείς

Η υπευθυνότητα δεν είναι έμφυτη στα παιδιά, αντίθετα διδάσκεται και καλλιεργείται.
«Συχνά πιστεύουμε ότι η υπευθυνότητα διδάσκεται με τα λόγια» επισημαίνει η κλινική ψυχολόγος Άννα Μαρία Κυριακοπούλου. «Νομίζουμε πως αν πούμε στο παιδί ότι “πρέπει” να μαζέψεις τα πράγματά σου, “πρέπει” να κάνεις αυτό ή εκείνο, το παιδί θα μάθει. Οι περισσότερες όμως έρευνες έχουν δείξει ότι το καλύτερο μοντέλο για τα παιδιά μας είμαστε εμείς οι ίδιοι. Η κάθε μας κίνηση, η κάθε μας συνήθεια ή συμπεριφορά μέσα στο σπίτι καθορίζουν τις αντιδράσεις του παιδιού μας. Το παιδί μάς παρακολουθεί και κάθε μας ενέργεια γράφεται στο υποσυνείδητό του. Έτσι, αν για παράδειγμα του ζητήσουμε να μαζέψει τα ρούχα του ενώ την ίδια στιγμή τα δικά μας είναι πεταμένα δεξιά και αριστερά, δεν θα διατηρήσει στη μνήμη του αυτό που του λέμε αλλά αυτό που βλέπει.Η

Η καλή σχέση είναι το κλειδί της επιτυχίαςΦροντίζουμε επίσης να αναθέτουμε στα παιδιά υπευθυνότητες που αφορούν τον εαυτό τους (καθαριότητα, τακτοποίηση παιδικού δωματίου, πράγματα που αφορούν τη σχολική ζωή) και όχι κάτι που αφορά το δικό μας ρόλο ως γονιών, π.χ. καθαριότητα ολοκλήρου σπιτιού, μαγείρεμα για την οικογένεια, φύλαξη μικρότερου παιδιού. Μην ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τη φροντίδα των παιδιών και γενικότερα της οικογένειάς μας. Στο ίδιο πλαίσιο «ελέγχουμε» τακτικά τις απαιτήσεις μας ώστε να βεβαιωνόμαστε πως δεν εκμεταλλευόμαστε την καλή πρόθεση του παιδιού.

Βασικό σημείο στο θέμα της υπευθυνότητας των παιδιών είναι η σχέση και η καλή επικοινωνία που έχουμε με το παιδί μας. Όταν το παιδί βλέπει εμάς τους γονείς ως φιγούρες ασφάλειας και εμπιστοσύνης, τότε είναι σαν να δημιουργούμε ένα κανάλι μέσα από το οποίο σταδιακά δίνουμε μηνύματα που αφορούν την υπευθυνότητά του.

Ένας λάθος κι ένας σωστός τρόπος να χειριστούμε μια μικρή αποτυχία (π.χ. αν το παιδί σπάσει ένα πιάτο την ώρα που μαζεύει το τραπέζι)

Ο λάθος τρόπος θα ήταν να φωνάξουμε, να μειώσουμε, να προσβάλουμε το παιδί μπροστά σε άλλους. Ο καλύτερος τρόπος είναι να το απενοχοποιήσουμε, γιατί έτσι κι αλλιώς ένα παιδί που είναι σε ηλικία να μαζέψει π.χ. το τραπέζι μπορεί να καταλάβει ότι έκανε ένα λάθος και δεν ωφελεί να του προσθέσουμε κι άλλο συναισθηματικό βάρος. Επιπλέον, σε μια έντονα αρνητική αντίδραση υπάρχει το ενδεχόμενο να τραυματίσουμε ψυχικά το παιδί. Από την άλλη, αυτό που βοηθάει το παιδί είναι να του πούμε κάτι σαν «δεν πειράζει, δεν το έκανες επίτηδες, καταλαβαίνω ότι δεν ήθελες να το σπάσεις», «σε όλους μας μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο» ή «την επόμενη φορά θα προσέξεις περισσότερο». Το σημαντικό είναι ο δικός μας τρόπος και το ύφος απέναντι στο παιδί.Μεγαλώνοντας υπεύθυνα παιδιά σε 4 βήματα

Αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάθε ηλικία έχει τα δικά της στάδια, υπάρχουν κάποιοι κανόνες για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να είναι πιο υπεύθυνα;

1. Ξεκινάμε από νωρίς

Η υπευθυνότητα μπορεί να μπει στη ζωή του παιδιού μας από νωρίς, στα 2 ή 3 του χρόνια που μπορεί να μάθει να μαζεύει μόνο του κάποια παιχνίδια ή να πηγαίνει το πιάτο του στο νεροχύτη. Επιβραβεύοντάς το μάλιστα κάθε φορά που τα καταφέρνει, αυξάνουμε την αυτοπεποίθηση και την εμπιστοσύνη του στις ικανότητές του.

2. Προχωράμε σταδιακά

Καθώς το παιδί μεγαλώνει, είναι σωστό να του αναθέτουμε κάποιες υπευθυνότητες στις οποίες μπορεί να αντεπεξέλθει. Μπορούμε μάλιστα να το συζητήσουμε μαζί του, σχολιάζοντας πως έχει πια μεγαλώσει και πιστεύουμε ότι μπορεί μόνο του να κάνει πια μερικά απλά πράγματα, παρουσιάζοντας την υπευθυνότητα ως προνόμιο και όχι ως καθήκον.

3. Έχουμε λογικές απαιτήσεις

Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού πρέπει να είναι και τα «καθήκοντα» που του αναθέτουμε. Για παράδειγμα, στην ηλικία των 3 θα ζητήσουμε από το παιδί να συμμαζέψει τις κούκλες από το πάτωμα και να τις βάλει στο παιχνιδόκουτο. Δεν πρέπει να ζητάμε από τα παιδιά πράγματα που είναι δύσκολο να καταφέρουν ή να τα υπερφορτώνουμε με ευθύνες, γιατί μπορεί να φέρουμε το αντίθετο αποτέλεσμα.

4. Επιβραβεύουμε το παιδί σε κάθε ευκαιρία

Το να αναθέτουμε στα παιδιά καινούρια καθήκοντα είναι ένας τρόπος για να αναπτύξουν την υπευθυνότητά τους και να αισθανθούν ικανοποίηση όταν το αποτέλεσμα είναι καλό. Επιδοκιμάστε το αποτέλεσμα, ιδιαίτερα αν το παιδί έχει προσπαθήσει αρκετά για να τα καταφέρει.

Της Ελένης Δασκαλάκη. Με τη συνεργασία της Άννας Μαρίας Κυριακοπούλου, Κλινικής ψυχολόγου με ειδίκευση στην τραυματοθεραπεία παιδιών και εφήβων